ochrona ścisła
Możesz też przeczytać:
Zmiany z 2014r. w stosunku do listy z 2004 roku
Lista z 2004r. była opublikowana jako "Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. (Dz.U. 04.168.1765 z dnia 28 lipca 2004 r.)" w zgodzie z art. 48 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880)". Wszystkie gatunki podlegały ochronie ścisłej, za wyjątkiem włóknouszka ukośnego (Inonotus obliquus), który podlega ochronie częściowej i może być pozyskiwany po spełnieniu wymogów z rozporządzenia.W 2014r. do ochrony włączono kilkadziesiąt nowych gatunków. Zróżnicowano też ochronę na ścisłą i częściową, z odstępstwami lub bez - te kategorie mają znaczenie administracyjno-ochroniarskie, bo dla zwykłego obywatela wszystkie grzyby chronione są praktycznie "nie do ruszenia".
Na liście 2004r. były objęte ochroną wszystkie gatunki z rodzajów: gwiazdosz (Geastrum), soplówka (Hericium), kolczakówka (Hydnellum), sarniak (Sarcodon), berłóweczka (Tulostoma); w liście 2014r. chronione gatunki zostały wyspecyfikowane i niektóre częste gatunki z tych rodzajów przestały być objęte ochroną.
Z grzybów mogących interesować grzybiarzy, w 2014 roku przestały być chronione: sarniak świerkowy (Sarcodon imbricatus), purchawica olbrzymia (Calvatia gigantea) i przede wszystkim siedzuń sosnowy (Sparassis crispa) (co jest ukłonem w stronę zdrowego rozsądku). Jadalne smardze zostały przeniesione do ochrony częściowej i pod warunkiem uzyskania stosownego zezwolenia administracyjnego można je zbierać, czyli w praktyce nie da rady ich zbierać. Typowo biurokratycznym dziwem jest to, że aby legalnie przywieźć je z wycieczki np. na Słowację trzeba też mieć stosowne zezwolenie. Niewielkim ukłonem w stronę rozsądku jest wyjęcie smardzy spod ochrony na terenach ogrodów, zieleni miejskiej itp.
Z ochrony wyłączono też następujące gatunki: mądziak psi (Mutinus caninus), sromotnik fiołkowy (Phallus hadriani), pospolite gatunki z kręgu czarka szkarłatna (Sarcoscypha coccinea), gąska wielka (Tricholoma colossus), wachlarzowiec olbrzymi (Meripilus giganteus).
ochrona ścisła
ochrona częściowa
Owocniki kilku gatunków może być pozyskiwanych legalnie za stosownym zezwoleniem.
ochrona częściowa
ochrona częściowa z możliwością pozyskiwania
ochrona częściowa z możliwością pozyskiwania
Jak wyglądała lista grzybów chronionych we wcześniejszej ustawie z 2001 roku
W liście z 2001 roku zastosowano dość dziwną konstrukcję w której wszystkie grzyby wielkoowocnikowe były objęte ochroną częściową. Niektóre wymienione w załączniku były objęte ochroną gatunkową ścisłą. W 2004r. lista gatunków objętych ochroną ścisłą została znacznie rozszerzona. Jedynie dwa gatunki zostały w roku 2004 usunięte z listy objętej ochroną ścisłą sromotnik smrodliwy (Phallus impudicus) z racji pospolitości i mądziak malinowy (Mutinus ravenelii) z racji tego, że nie jest gatunkiem rodzimym, jest zawleczony. Ochronie częściowej podlega jedynie błyskoporek podkorowy (Inonotus obliquus).Grzyby chronione i zagrożone (czerwona lista)
Obok, mającej skutki prawne listy grzybów chronionych, istnieje także znacznie obszerniejsza tzw. czerwona lista grzybów wielkoowocnikowych. Jej trzecie wydanie z 2006 roku liczy 963 gatunków grzybów. Obejmuje ona gatunki w różnym stopniu zagrożone wyginięciem lub podejrzewane (czasem tylko z racji nikłej wiedzy o ich występowaniu) o takie zagrożenie.Informacja o występowaniu grzybów chronionych, grzybów z czerwonej listy lub po prostu rzadko notowanych, jest cenna dla naukowców i dla organizowania racjonalnej ochrony przyrody. Każdy może się przyczynić do wzbogacenia wiedzy w tym obszarze, jeśli złoży odpowiednio udokumentowane doniesienie do bazy GREJ. Dzięki zebranym w ostatnich latach informacjom można przypuszczać, że gatunkami pospolitymi lub częstymi są niektóre grzyby aktualnie (2009 r.) chronione, takie jak: siedzuń sosnowy (Sparassis crispa), purchawica olbrzymia (Calvatia gigantea), ozorek dębowy (Fistulina hepatica), wachlarzowiec olbrzymi (Meripilus giganteus), smardz (Morchella), czarka austriacka (Sarcoscypha austriaca), szyszkowiec łuskowaty (Strobilomyces strobilaceus) i niektóre gatunki gwiazdoszy gwiazdoszy (Geastrum).
W ochronie grzybów ważniejsze od ochrony owocników jest zachowanie ich siedlisk, miejsc i podłoży w których żyje grzybnia. Ochrona ta jest realizowana w różnych formach obszarów chronionych – głównie przez wydzielanie obszarów o statusie parku narodowego lub rezerwatu przyrody. Dzięki regulacjom Unii Europejskiej niektóre siedliska ginące na obszarze Europy – np. podmokłe lub szczególnie suche, kserotermiczne, a także niektóre zespoły leśne są obecnie lepiej chronione – tworząc tzw. sieć obszarów chronionych Natura 2000.
Grzyby najbardziej interesujące amatorów są związane z lasami. Wiele gatunków grzybów może przetrwać jedynie w lasach naturalnych lub o charakterze zbliżonym do naturalnego. Tam też jest największe bogactwo rzadkich gatunków.
Szczególną nadzieję budzi wdrażana przez Lasy Państwowe certyfikacja, która wymusza pozostawienie 5% obszaru lasów pozostających pod zarządem nadleśnictw i nieobjętych żadną formą ochrony poza jakąkolwiek ingerencją ludzką. Daje to w perspektywie dziesięcioleci szansę na stopniową naturalizację części upraw leśnych – miejsca te mają szansę stać się ostoją grzybów rzadkich i wymagających tzw. puszczańskich warunków. Pozytywne dla przyrody są też zmiany w sposobie gospodarki leśnej. Powoli odchodzi się od „pruskiego porządku” w lesie w stylu: drzewa pod sznurek, ściółka zagrabiona. Pojawił się wymóg pozostawiania części martwego drewna w lesie, zachowywania „drzew dziuplastych”. Bardzo korzystne jest zmniejszenie intensywności pielęgnacji upraw leśnych oraz odejście od wyrębów zupełnych na korzyść wyrębów z pozostawieniem gniazd lub części drzew – ostoi dla organizmów danego ekosystemu. Wdrażanie tych zmian to nie tylko przepisy i rozporządzenia ale i zmiana świadomości wielu leśników-praktyków i ich nauczycieli, jest więc powolne, ale efekty są już wyraźnie dostrzegalne na przestrzeni ostatnich 10 lat. Należy pilnować aby zmiany nadal szły w dobrym kierunku.
W Polsce przeważająca liczba lasów jest administrowana przez Lasy Państwowe. Instytucja ta musi pogodzić dość sprzeczne cele: jak bieżąca, generująca zysk, realizacja produkcji drzewnej i ochrona środowiska. Mimo to, dzięki Lasom Państwowym jest w Polsce lepsza sytuacja z punktu widzenia ochrony przyrody, niż w krajach gdzie lasy są w głównie w rękach prywatnych.
Dobrą przesłanką dla stanu przyrody jest to, że znaczna część obywateli (grzybiarze, miłośnicy przyrody i spacerów po lesie, myśliwi, fotografowie przyrody) jest zainteresowana możliwie swobodną dostępnością do lasu. Gdy dużej grupie na czymś zależy, to stanowi to realną siłę, z którą muszą liczyć się politycy i firmy. Społeczny nacisk broni przed skręcaniem, w interesie pojedynczych osób, w stronę liberalnej gospodarki leśnej nastawionej wyłącznie na realizację zysku. Torpeduje pomysły w rodzaju prywatyzacji Ogródków Działkowych czy komercjalizacji dostępu do grzybów w lasach (a krążą takie idee). Sprawia, że Lasy Państwowe są w znacznym stopniu także narzędziem realizacji ochrony środowiska.