opis
Kapelusz jasny, szary, srebrzystoszary, z oliwkowymi, brązowawymi plamami, ku brzegom także różowawy, zwłaszcza z wiekiem; duży, 100-250(300) mm średnicy, początkowo półkulisty, potem wypukły do płasko-wypukłego o nieregularnej powierzchni; powierzchnia gładka lub drobno zamszowata, w czasie suchej pogody może być spękana, wilgotna nieco lepka; skórka ściśle zrośnięta z miąższem, wystająca poza brzeg kapelusza; brzeg ostry, pofalowany.
Trzon silnie bulwiasto zgrubiały, 100-120 x 50-100 mm; w górze żółty, ku podstawie karminowo-czerwony, często tylko u podstawy ma taką barwę; w górnej części z siateczką żółtawą do czerwonawej.
zarodniki
Wysyp zarodników oliwkowo-brązowy. Zarodniki elipsoidalne, gładkie, grubościenne, 10-15 x 4.5-6.5 µm.
występowanie
Jest to grzyb ciepłolubny i wapieniolubny. W Polsce bardzo rzadki.
Owocniki wyrastają od lata do jesieni, pojedynczo i gromadnie, w prześwietlonych miejscach, pod bukami, dębami, grabami i lipami, na glebach wapiennych.
jadalne czy trujące? 🔴
Trujący. Niedogotowany powoduje silne niedyspozycje żołądkowo-jelitowe. Dobrze ugotowany podobno daje się zjeść bez obawy. Wg. relacji odkrywcy stanowiska w Górach Kaczawskich jest on od lat zbierany i jedzony przez miejscową ludność. Jeden z napotkanych przeze mnie egzemplarzy ocalał przed zbieraczami tylko dzięki temu, że był silnie zaczerwiony. Po rozcięciu nożem zostały porzucone przez grzybiarza - poprzeczne cięcie trzonu widać na fotografiach znaleziska z 2005 roku. Drugi egzemplarz był bardzo stary, w stanie rozkładu.
uwagi
Podobne borowiki o czerwonych porach i siateczce na trzonie to:
Krwistoborowik purpurowy (Rubroboletus rhodoxanthus) - wyróżnia się żółtym miąższem, wyraźnie siniejącym, trzon jest złotożółty z wyraźną purporowczerwoną siateczką, pory początkowo złotożółte, potem purpurowoczerwone;
Forma albinotyczna borowika szatańskiego (Rubroboletus satanas) bywa podawana jako Boletus crataegii.
Podobnie zabarwiony kapelusz (ale z żółtymi porami także w wieku dojrzałym) mają: gorzkoborowik żółtopory (Caloboletus calopus), gorzkoborowik korzeniasty (Caloboletus radicans) i masłoborowik królewski (Butyriboletus regius).
uwagi
Mitologia borowika szatańskiego. Dla uniknięcia nieporozumień warto zauważyć, że w potocznym pojęciu mianem borowika szatańskiego, czy (najczęściej) po prostu szatana, określa się goryczaka żółciowego (Tylopilus felleus), ten ma różowe pory i bardzo gorzki smak. Dawniej podawano że goryczak żółciowy (Tylopilus felleus) powoduje silne niedyspozycje żołądkowo-jelitowe; obecnie przyjmuje się, że nie jest trujący tylko niejadalny z powodu gorzkiego smaku.
Czasem miano szatan jest też stosowane do wszelkich, nietypowych (siniejących, o czerwonych porach i/lub trzonie borowików, czyli do tzw. grupy kolorowych borowików. Szerzej zainteresowanych problematyką nazw potocznych zapraszam do przeczytania artykułu o nazwach grzybów.
wybrane okazy · selected collections ⇈
/Góry Kaczawskie/
/Góry Kaczawskie/
/Góry Kaczawskie/
nomenklatura, etymologia ℹ️ ⇈
w rejestrze grzybów chronionych i zagrożonych GRej
zapisy w GRej wg stanu na 10.03.2025 14:24 1
ID na żółtym tle, to oznaczenie zweryfikowane przez kustosza GRej, pozostałe oczekują na weryfikację ze statusem przyjęty [tj. wpis poprawny pod względem formalnym].
Poniżej są pokazane fotografie załączone do wpisu GRej. Po kliknięciu na ID wpisu, w rekordzie GRej czasem mogą być pokazane fotografie z wątku bio-forum.pl związanego z tym wpisem; w tym wypadku bez 100% pewności, czy dotyczą one wpisu. Aby upewnić się które odnoszą się do wpisu, należy zajrzeć do wątku.
bez ATPOL 325999 EF14 347382 EF15 170676
ID 170 676 oznaczenie: Boletus satanas; lokalizacja: Widuchowa, pow. buski, woj. świętokrzyskie, EF15; data zbioru: 12 sie 2010; sielisko, podłoże, sposób wzrostu: las grabowo-dębowy, na obrzeżu grabowego młodnika, na ziemi, jeden owocnik; leg. det. Zbigniew Oziębło; eksykat: TAK, zostanie wysłany; uwagi: fot.361267 fot.361268 fot.361269 fot.361270 fot.361271 [notatka: nie] [fotografie: tak];
ID 325 999 oznaczenie: Rubroboletus satanas; lokalizacja: Bukowa Góra koło Grudna, pow. Jaworski, woj. Dolnośląskie; data zbioru: 18 wrz 2019; sielisko, podłoże, sposób wzrostu: Ciepłolubna buczyna storczykowa, wapienne z grubą warstwą bukowego listowia, w pobliżu buków, 15 owocników, w tym jedno grupowe (5 szt.); leg. det. Piotrek J; rev. Błażej Gierczyk 5 lip 2024; uwagi: owocniki rosły tylko w jednym miejscu, mimo że większość grupy porasta to samo siedlisko. Występowały na trochę stromym stoku o wystawie północno-zachodniej. fot.1096128 fot.1096129 [notatka: nie] [fotografie: tak];
ID 347 382 oznaczenie: Rubroboletus satanas; lokalizacja: Kameduły, pow. buski, woj. świętokrzyskie, EF14; data zbioru: 4 sie 2021; sielisko, podłoże, sposób wzrostu: Las grabowo-dębowy, na ziemi, kilkadziesiąt sztuk; leg. det. Robert Kozak; eksykat: nie; uwagi: fot.1248392 [fotografie: tak];
