Tx: 222
grzyby.pl

Rubroboletus satanas (Lenz) Kuan Zhao et Zhu L. Yang

krwistoborowik szatański, borowik szatański, Satan's Bolete /en/
Boletus satanas Lenz. [gł. w czekl.] [🔉 bō·lē·tus *]
autorzy i statusy taksonu są widoczne na szerszym ekranie 🛈

opis

cechy diagnostyczne w kluczu:
⇑ kl 35 "kapelusz białawy, jasnoszary" w "Boletus (borowik)"
Rubroboletus satanas (krwistoborowik szatański)
Kapelusz jasny, szary, srebrzystoszary, z oliwkowymi, brązowawymi plamami, ku brzegom także różowawy, zwłaszcza z wiekiem; duży, 100-250(300) mm średnicy, początkowo półkulisty, potem wypukły do płasko-wypukłego o nieregularnej powierzchni; powierzchnia gładka lub drobno zamszowata, w czasie suchej pogody może być spękana, wilgotna nieco lepka; skórka ściśle zrośnięta z miąższem, wystająca poza brzeg kapelusza; brzeg ostry, pofalowany.

space

Trzon silnie bulwiasto zgrubiały, 100-120 x 50-100 mm; w górze żółty, ku podstawie karminowo-czerwony, często tylko u podstawy ma taką barwę; w górnej części z siateczką żółtawą do czerwonawej.

space

space

zarodniki

Wysyp zarodników oliwkowo-brązowy. Zarodniki elipsoidalne, gładkie, grubościenne, 10-15 x 4.5-6.5 µm.
Spore print olive-brown. Spores ellipsoid, smooth, thick walled, 10-15 x 4.5-6.5 µm.

występowanie

jest w czekliście [105]
Gatunek podlega ochronie ścisłej (poz. I.8 wg aktualnego rozporządzenia). Nie mają do niego zastosowania wyłączenia spod ochrony uzasadnione względami godpodarki rolnej, leśnej lub rybackiej (§7.1). Do ustawowej ochrony został włączony w 2004 roku.
Jest to grzyb ciepłolubny i wapieniolubny. W Polsce bardzo rzadki.

space

Owocniki wyrastają od lata do jesieni, pojedynczo i gromadnie, w prześwietlonych miejscach, pod bukami, dębami, grabami i lipami, na glebach wapiennych.

space

Czerwona Lista[125] — E–wymierający - krytycznie zagrożony

jadalne czy trujące? 🔴

ważne! dla grzybiarzy
Trujący. Niedogotowany powoduje silne niedyspozycje żołądkowo-jelitowe. Dobrze ugotowany podobno daje się zjeść bez obawy. Wg. relacji odkrywcy stanowiska w Górach Kaczawskich jest on od lat zbierany i jedzony przez miejscową ludność. Jeden z napotkanych przeze mnie egzemplarzy ocalał przed zbieraczami tylko dzięki temu, że był silnie zaczerwiony. Po rozcięciu nożem zostały porzucone przez grzybiarza - poprzeczne cięcie trzonu widać na fotografiach znaleziska z 2005 roku. Drugi egzemplarz był bardzo stary, w stanie rozkładu.
Poisonous? Anyway not strongly toxic.

uwagi

Rubroboletus rhodoxanthus (krwistoborowik purpurowy)
pokazana po zalogowaniu
Rubroboletus rhodoxanthus (krwistoborowik purpurowy)
Podobne borowiki o czerwonych porach i siateczce na trzonie to:

space

Krwistoborowik purpurowy (Rubroboletus rhodoxanthus) - wyróżnia się żółtym miąższem, wyraźnie siniejącym, trzon jest złotożółty z wyraźną purporowczerwoną siateczką, pory początkowo złotożółte, potem purpurowoczerwone;

space

Forma albinotyczna borowika szatańskiego (Rubroboletus satanas) bywa podawana jako Boletus crataegii.

unidentified (niezidentyfikowane)
pokazana po zalogowaniu
Rubroboletus legaliae (krwistoborowik lubczykowy)

space

Podobnie zabarwiony kapelusz (ale z żółtymi porami także w wieku dojrzałym) mają: gorzkoborowik żółtopory (Caloboletus calopus), gorzkoborowik korzeniasty (Caloboletus radicans) i masłoborowik królewski (Butyriboletus regius).

space

space

uwagi

Neoboletus luridiformis (krasnoborowik ceglastopory)
pokazana po zalogowaniu
Neoboletus luridiformis (krasnoborowik ceglastopory)
Mitologia borowika szatańskiego. Dla uniknięcia nieporozumień warto zauważyć, że w potocznym pojęciu mianem borowika szatańskiego, czy (najczęściej) po prostu szatana, określa się goryczaka żółciowego (Tylopilus felleus), ten ma różowe pory i bardzo gorzki smak. Dawniej podawano że goryczak żółciowy (Tylopilus felleus) powoduje silne niedyspozycje żołądkowo-jelitowe; obecnie przyjmuje się, że nie jest trujący tylko niejadalny z powodu gorzkiego smaku.
Czasem miano szatan jest też stosowane do wszelkich, nietypowych (siniejących, o czerwonych porach i/lub trzonie borowików, czyli do tzw. grupy kolorowych borowików. Szerzej zainteresowanych problematyką nazw potocznych zapraszam do przeczytania artykułu o nazwach grzybów.

space

wybrane okazy · selected collections ⇈

#7
05 08 28 - 7
/Góry Kaczawskie/
#5
07 09 01 - 2b
/Góry Kaczawskie/
#7
07 09 01 - 2a
/Góry Kaczawskie/

nomenklatura, etymologia ℹ️ ⇈

poznanie znaczenia i pochodzenia nazwy ułatwia jej zapamiętanie
Rubroboletus satanas (Lenz) Kuan Zhao et Zhu L. Yang • Boletus satanas Lenz. [🔉 bō·lē·tus *] • (pl) krwistoborowik szatański · borowik szatański • Satan's Bolete /en/
bōlētus, -i (lat., subst., m) — nazwa najsmaczniejszego grzyba u Rzymian; nie jest jasne o jaki gatunek chodziło, prawdopodobnie był to muchomor cesarski (Amanita caesarea)
literatura · references
specyfikacja literatury jest widoczna na szerszym ekranie 🛈

  • publikacje w bazie Projektu Bibliografii Grzybów Wielkoowocnikowych Polski (z adnotowanym wykazem taksonów):

    Berdau (1876)[2608]Berdau (1876) Grzyby jadalne i jadowite krajowe.[2608], Błoński (1896)[2614]Błoński (1896) Przyczynek do flory grzybów Polski.[2614], Brzeg i Wika (2007)[1332]Brzeg i Wika (2007) Nowe dla Polski stanowisko borowika szatańskiego Boletus satanas Lenz w środkowej częsci Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Bad. Fizjogr. Pol. Zach., B. 56: 39-47[1332], Chachuła & Fiedor (2020)[1373]Chachuła & Fiedor (2020) Grzyby wielkoowocnikowe (macromycetes) województwa śląskiego.[1373] (as: B. satanas i Rubroboletus satanas), Dittrich (1917)[2674]Dittrich (1917) Bemerkungen zu neuen Funden schlesischer Pilze.[2674], Dominik & Pachlewski (1956)[2733]Dominik & Pachlewski (1956) Badanie mikotrofizmu zespołów roślinnych regla dolnego w Tatrach.[2733], Dominik et al. (1954)[2731]Dominik et al. (1954) Badanie mykotrofizmu zespołów roślinnych regla górnego w Tatrach.[2731], Flisińska (2004)[1452]Flisińska (2004) Grzyby Lubelszczyzny. Wielkoowocnikowe podstawczaki (Basidiomycetes). T. 1 & 2.[1452], Gierczyk et al. (2018)[1501]Gierczyk et al. (2018) Contribution to the knowledge of mycobiota of the Western Sudety Mountains and Western Sudety Foothills (SW Poland). Part 1.[1501], Kaufmann (1891)[2884]Kaufmann (1891) Die Pilze der Elbinger Umgagend, welche bis zum Jahre 1890 gefunden und bestimmt worden sind.[2884], Kozłowska et al. (2015)[1704]Kozłowska et al. (2015) Fungi of the Roztocze region (Poland and Ukraine). Part I. A checklist of larger Basidiomycota.[1704] (as: Rubroboletus satanas), Kozłowska et al. (2019)[1706]Kozłowska et al. (2019) An annotated catalogue of the fungal biota of the Roztocze Upland. Richness, diversity and distribution.[1706] (as: Rubroboletus satanas), Łuszczyński (2020)[1906]Łuszczyński (2020) Borowik szatański Boletus satanas Pers.[1906], Namysłowski (1914)[3031]Namysłowski (1914) Śluzowce i grzyby Galicyi i Bukowiny.[3031], Narkiewicz (2000)[1990]Narkiewicz (2000) Borowik szatański Boletus satanas i muchomor szyszkowaty Amanita strobiliformis w rezerwacie „Góra Miłek” w Górach Kaczawskich.[1990], Radwańska-Paryska & Paryski (1973)[3808]Radwańska-Paryska & Paryski (1973) Encyklopedia tatrzańska.[3808], Schroeter (1889)[3184]Schroeter (1889) Die Pilze Schlesiens. Erste Hälfte.[3184], Vorwerk (1905)[3332]Vorwerk (1905) Pilze aus Umgegend von Alt-Boyen.[3332], Wróblewski (1922)[3421]Wróblewski (1922) Wykaz grzybów zebranych w latach 1913–1918 z Tatr, Pienin, Beskidów Wschodnich, Podkarpacia, Podola, Roztocza i innych miejscowości. Cz. I. Phycomycetes, Ustilaginaceae, Uredinales i Basidiomycetes.[3421]

w rejestrze grzybów chronionych i zagrożonych GRej

zapisy w GRej wg stanu na 19.01.2025 11:42 1 znaleziska Rubroboletus satanas (krwistoborowik szatański) na terenie Polski

ID na żółtym tle, to oznaczenie zweryfikowane przez kustosza GRej, pozostałe oczekują na weryfikację ze statusem przyjęty [tj. wpis poprawny pod względem formalnym].

Poniżej są pokazane fotografie załączone do wpisu GRej. Po kliknięciu na ID wpisu, w rekordzie GRej czasem mogą być pokazane fotografie z wątku bio-forum.pl związanego z tym wpisem; w tym wypadku bez 100% pewności, czy dotyczą one wpisu. Aby upewnić się które odnoszą się do wpisu, należy zajrzeć do wątku.

bez ATPOL 325999 EF14 347382 EF15 170676

ID 170 676 oznaczenie: Boletus satanas; lokalizacja: Widuchowa, pow. buski, woj. świętokrzyskie, EF15; data zbioru: 12 sie 2010; sielisko, podłoże, sposób wzrostu: las grabowo-dębowy, na obrzeżu grabowego młodnika, na ziemi, jeden owocnik; leg. det. Zbigniew Oziębło; eksykat: TAK, zostanie wysłany; uwagi: fot.361267 fot.361268 fot.361269 fot.361270 fot.361271 [notatka: nie] [fotografie: tak];

ID 325 999 oznaczenie: Rubroboletus satanas; lokalizacja: Bukowa Góra koło Grudna, pow. Jaworski, woj. Dolnośląskie; data zbioru: 18 wrz 2019; sielisko, podłoże, sposób wzrostu: Ciepłolubna buczyna storczykowa, wapienne z grubą warstwą bukowego listowia, w pobliżu buków, 15 owocników, w tym jedno grupowe (5 szt.); leg. det. Piotrek J; rev. Błażej Gierczyk 5 lip 2024; uwagi: owocniki rosły tylko w jednym miejscu, mimo że większość grupy porasta to samo siedlisko. Występowały na trochę stromym stoku o wystawie północno-zachodniej. fot.1096128 fot.1096129 [notatka: nie] [fotografie: tak];

ID 347 382 oznaczenie: Rubroboletus satanas; lokalizacja: Kameduły, pow. buski, woj. świętokrzyskie, EF14; data zbioru: 4 sie 2021; sielisko, podłoże, sposób wzrostu: Las grabowo-dębowy, na ziemi, kilkadziesiąt sztuk; leg. det. Robert Kozak; eksykat: nie; uwagi: fot.1248392 [fotografie: tak];

ta strona być może używa ciasteczek (cookies), korzystając z niej akceptujesz ich użycie — więcej informacji