Geastrum fornicatum (gwiazdosz wzniesiony)

opis

Do pewnego stopnia podobny gwiazdosz czteropromienny (Geastrum quadrifidum) ma mniejsze owocniki, a ujście zarodników jest otoczone wyraźnym talerzykiem.

Owocnik początkowo zamknięty, kulisty, w miarę rozwoju coraz bardziej spłaszczony, 40-70 mm średnicy, o powierzchni pokrytej grzybnią przerośniętą z podłożem.

space

Osłona wewnętrzna (endoperydium) kulistawa, przy wysychaniu nieco spłaszcza się, 10-30 mm średnicy, z wiekiem czarnobrązowe. Szyjka krótka i szeroka, widoczna u suchych egzemplarzy, 2(5) mm długości i 4 mm szerokości; nieco jaśniejsza od endoperydium, brązowoszara. Apofiza zwykle wyraźna. Ujście zarodników (perystom) stożkowaty, włóknisty, bez wyraźnej granicy, bez talerzyka i bez ograniczającego wałeczka. Kolumella niska, półkulista, miękka, watowata. Gleba ciemno-czekoladowobrązowa.

zarodniki

Zarodniki kuliste, delikatnie brodawkowane, 3.5-4.5(5) µm średnicy.

space

występowanie

jest w czekliście ^[105]

Gatunek podlega ochronie ścisłej (poz. I.22 wg aktualnego rozporządzenia). Nie mają do niego zastosowania wyłączenia spod ochrony uzasadnione względami godpodarki rolnej, leśnej lub rybackiej (§7.1). Do ustawowej ochrony został włączony w 2004 roku.

Bardzo rzadki. Owocniki wyrastają pojedyczno lub w grupach, w parkach i innych miejscach z dużą ilością ściółki.

Czerwona Lista^[125] — E–wymierający - krytycznie zagrożony

literatura · references

specyfikacja literatury jest widoczna na szerszym ekranie 🛈

publikacje w bazie Projektu Bibliografii Grzybów Wielkoowocnikowych Polski (z adnotowanym wykazem taksonów):
Chełchowski (1898)^[2660]Chełchowski (1898) Grzyby podstawkozarodnikowe Królestwa Polskiego (Basidiomycetes Polonici). Część I. Autobasidiomycetes. Podstawczaki.^[2660], Ginko & Wartalska (1983)^[2804]Ginko & Wartalska (1983) Materiały do znajomości grzybów z grupy Gasteromycetes województwa zielonogórskiego.^[2804], Kujawa (2008)^[1751]Kujawa (2008) Badania nad różnorodnością gatunkową grzybów wielkoowocnikowych w krajobrazie rolniczym południowej Wielkopolski: wstępna charakterystyka macromycetes Parku Krajobrazowego im. gen. Dezyderego Chłapowskiego. W: Mułenko W. (red.) Mykologiczne badania terenowe. Przewodnik metodyczny. Wyd. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Lublin: 68-75^[1751], Kujawa (2009)^[1752]Kujawa (2009) Macrofungi of wooded patches in the agricultural landscape. I. Species diversity.^[1752], Kujawa (2020)^[1761]Kujawa (2020) Gwiazdosz wzniesiony Geastrum fornicatum (Huds.) Hook.^[1761], Kujawa & Kotłowska (2010)^[1787]Kujawa & Kotłowska (2010) Wystawa grzybów w Kościanie (Wielkopolska).^[1787], Kujawa et al. (2012)^[1784]Kujawa et al. (2012) Ocena obecnego stanu zagrożenia gatunków z rodzaju Geastrum w Polsce.^[1784], Kujawa et al. (2020)^[1783]Kujawa et al. (2020) Macromycetes of the Palace Park in Poznań-Radojewo (Wielkopolska Region, Poland).^[1783], Lisiewska (2004)^[1839]Lisiewska (2004) Zmiany w składzie gatunkowym i ilościowości macromycetes Arboretum Kórnickiego po 25 latach.^[1839], Rudnicka-Jezierska (1991)^[1065]Rudnicka-Jezierska (1991) Grzyby (Mycota). Tom 23. Podstawczaki (Basidiomycota). Purchawkowe (Lycoperdales), tęgoskórowe (Sclerodermatales), pałeczkowe (Tulostomatales), gniazdnicowe (Nidulariales), sromotnikowe (Phallales), osiatkowe (Podaxales).^[1065], Schroeter (1889)^[3184]Schroeter (1889) Die Pilze Schlesiens. Erste Hälfte.^[3184], Szczepkowski & Sierota (2010)^[2359]Szczepkowski & Sierota (2010) Grzyby.^[2359]

w rejestrze grzybów chronionych i zagrożonych GRej

zapisy w GRej wg stanu na 12.11.2024 21:06 1 znaleziska Geastrum fornicatum (gwiazdosz wzniesiony) na terenie Polski

ID na żółtym tle to oznaczenie zweryfikowane przez kustosza GRej, pozostałe oczekują na weryfikację.

Fotografie oznaczone [z wątku] są automatycznie pobrane z wątku bio-forum.pl wskazanego we wpisie; aby upewnić się które odnoszą się do wpisu, należy zajrzeć do wątku.

bez ATPOL 350618 AC30 317767 BC72 319810 CC81 322700

ID 317 767 oznaczenie: Geastrum fornicatum; lokalizacja: Puszcza Piaskowa (rezerwat Bielinek), 0,85 km na SE od Stacji Pomp w Bielinku, pow. gryfiński, woj. zachodniopomorskie, AC30; data zbioru: 20 sie 2011; sielisko, podłoże, sposób wzrostu: dąbrowa z domieszką klonu polnego, robinii, buka i brekinii, na ziemi pod bardzo starym dębem, pojedynczo; leg. Grazyna Domian, det. Ania Kujawa; eksykat: nie; uwagi: gatunek omówiony w wątku [bf:437375] [notatka: tak] [fotografie: tak]; związane wątki bio-forum.pl: 437375 ;

ID 319 810 oznaczenie: Geastrum fornicatum; lokalizacja: Chalin, Ośrodek Edukacji Przyrodniczej, park podworski, pow. Międzychodzki, woj. Wielkopolskie, BC72; data zbioru: 8 sie 2016; sielisko, podłoże, sposób wzrostu: zaniedbany park podworski (robinia akacjowa, klon zwyczajny, lipa, lilak pospolity, tawuła trójłatkowa), na ziemi, na skraju ścieżki pod krzewami lilaka i tawuły, w odległości kilku metrów od skraju parku i terenu otwartego, jeden owocnik; leg. det. Karolina Ferenc; eksykat: nie, gatunek chroniony; uwagi: Około 80m na wschód północny-wschód! od budynku zabytkowego dworku.; Obszar objęty ochroną: Sierakowski Park Krajobrazowy, SOO Ostoja Międzychodzko-Sierakowska, OSO Puszcza Notecka.; Owocnik: 6cm wysoki plus wyraźna miseczka w podłożu, średnica 5cm, płaty 4.; Fotografie 08-16.08.2016 r.; fot.1035944 fot.1035945 fot.1035946 fot.1035947 fot.1035948 fot.1035949 [notatka: tak] [fotografie: tak];

ID 322 700 oznaczenie: Geastrum fornicatum; lokalizacja: Podarzewice - 0,5 km na NW od Podarzewa, gmina Pobiedziska, pow. poznański, woj. wielkopolskie [52°32'09,7"N 17°17'20,9"E], CC81; data zbioru: 14 mar 2019; sielisko, podłoże, sposób wzrostu: opuszczony XIX-wieczny cmentarz poniemiecki, porośnięty robinią akacjową, topolą, bzem lilakiem, wśród ściółki z zeszłorocznych liści, dwa zeszloroczne owocniki; leg. det. Barbara Kudławiec; eksykat: nie (gatunek chroniony); uwagi: owocniki w siedlisku; fot.1059248 fot.1059249; owocnik; fot.1059250 [notatka: nie] [fotografie: tak];

ID 350 618 oznaczenie: Geastrum fornicatum; lokalizacja: 52.193973, 16.306985 Gnin, pow. grodziski, woj. wielkopolskie; data zbioru: 8 wrz 2021; sielisko, podłoże, sposób wzrostu: lipa drobnolistna, między napływami korzeniowymi, pojedynczy; leg. Piotr Drozda, det. Anna Kujawa; eksykat: -; uwagi: fot.1271620 [notatka: -] [fotografie: tak];

opis

zarodniki

występowanie

publikacje w bazie Projektu Bibliografii Grzybów Wielkoowocnikowych Polski (z adnotowanym wykazem taksonów):

w rejestrze grzybów chronionych i zagrożonych GRej