Astraeus hygrometricus (promieniak wilgociomierz)

owocnik

Owocniki z formy przypominają gwiazdosze (Geastrum). Młode są kuliste, 10-35 mm średnicy, zagłębione w ziemi lub nieco wystające. Dojrzewając osłona zewnętrzna pęka na (4)6-10(20) trójkątnych ramion, osiagając średnicę 60-120 mm; te są silnie higroskopijne - nawilgocone rozchylają się unosząc główkę z zarodnikami, wysychając zwierają się osłaniając główkę - ten cykl może się powtarzać wielokrotnie; osłona zewnętrzna gruba, konsystencji skórzastej, z zewnątrz szarobrązowawa, miąższ osłony brudnobiaława, wewnętrzna powierzchnia ramion brązowa, z wiekiem spękana i odpadająca. Osłona wewnętrzna (endoperydium) kulistawa, 20-30 mm średnicy, jasna szarobrązowa do czarnobrązowej, sztywno-pergaminowata, gładka, o strukturze siatkowatej; otwór na szczycie główki nieregularny, mały. Dojrzała gleba ziemistobrązowa, pylista, bez kolumelli. Brak podglebia.

zarodniki

Zarodniki kuliste, brodawkowate z 20-30 brodawkami na obwodzie, brązowe, duże, 8-10(12.5) µm średnicy.

występowanie

jest w czekliście ^[105]

Gatunek podlega ochronie ścisłej (poz. I.1 wg aktualnego rozporządzenia). Do ustawowej ochrony został włączony w 2004 roku.

Owocniki wyrastają zwykle w grupach, na nagrzanych, suchych miejscach w rzadkich lasach, na brzegach lasów, najczęściej pod sosnami i dębami, na pastwiskach, pomiędzy mchami, na kwaśnych glebach; sierpień-listopad.

Czerwona Lista^[125] — E–wymierający - krytycznie zagrożony

uwagi

Gatunek ten przypomina gwiazdosze (Geastrum) np. gwiazdosza frędzelkowanego (Geastrum fimbriatum), ale szczegółami budowy różni się i należy do innej rodziny.

wybrane okazy · selected collections ⇈

literatura · references

specyfikacja literatury jest widoczna na szerszym ekranie 🛈

publikacje w bazie Projektu Bibliografii Grzybów Wielkoowocnikowych Polski (z adnotowanym wykazem taksonów):
Bena (2006)^[1308]Bena (2006) Wędrówki po powiecie zgorzeleckim.^[1308], Berdau (1876)^[2608]Berdau (1876) Grzyby jadalne i jadowite krajowe.^[2608], Błoński (1896)^[2614]Błoński (1896) Przyczynek do flory grzybów Polski.^[2614], Chełchowski (1898)^[2660]Chełchowski (1898) Grzyby podstawkozarodnikowe Królestwa Polskiego (Basidiomycetes Polonici). Część I. Autobasidiomycetes. Podstawczaki.^[2660], Flisińska (2004)^[1452]Flisińska (2004) Grzyby Lubelszczyzny. Wielkoowocnikowe podstawczaki (Basidiomycetes). T. 1 & 2.^[1452], Gierczyk (2020)^[1477]Gierczyk (2020) Promieniak wilgociomierz Astraeus hygrometricus (Pers.) Morgan.^[1477], Karasiński et al. (2015)^[1643]Karasiński et al. (2015) Grzyby wielkoowocnikowe Kampinoskiego Parku Narodowego.^[1643], Kozik (2008)^[1701]Kozik (2008) Promieniak wilgociomierz Astraeus hygrometricus (Pers.) Morgan, rzaki gatunek grzyba (rodzina: promieniakowate - Astraceae).^[1701] (na zdjęciu najprawdopodobniej inny gatunek, więc być może jest to błędne stwierdzenie), Kozłowska et al. (2015)^[1704]Kozłowska et al. (2015) Fungi of the Roztocze region (Poland and Ukraine). Part I. A checklist of larger Basidiomycota.^[1704], Kozłowska et al. (2019)^[1706]Kozłowska et al. (2019) An annotated catalogue of the fungal biota of the Roztocze Upland. Richness, diversity and distribution.^[1706], Kujawa et al. (2015)^[1780]Kujawa et al. (2015) Grzyby wielkoowocnikowe Kampinoskiego Parku Narodowego. Przewodnik terenowy.^[1780], Lakowitz (1921)^[2941]Lakowitz (1921) Die Pilze der Umgegend von Danzig.^[2941], Namysłowski (1914)^[3031]Namysłowski (1914) Śluzowce i grzyby Galicyi i Bukowiny.^[3031] (according to Wojewoda (2003) probably Geastrum fimbriatum), Narkiewicz (1999)^[1987]Narkiewicz (1999) Gwiazdosze (Geastrum, Astraeus) w Sudetach Zachodnich.^[1987], Narkiewicz (2005)^[1996]Narkiewicz (2005) Grzyby chronione Dolnego Śląska.^[1996], Schroeter (1889)^[3184]Schroeter (1889) Die Pilze Schlesiens. Erste Hälfte.^[3184], Skirgiełło (1970)^[3200]Skirgiełło (1970) Materiały do poznania rozmieszczenia geograficznego grzybów wyższych w Europie. III.^[3200], Stenzel (1875)^[3805]Stenzel (1875) Ein Ausflug nach der kleiner Koppe.^[3805] (cited by Wojewoda (2003) and Skirgiełło (1970) as Schneider 1875), Szulczewski (1909)^[3290]Szulczewski (1909) Beitrag zur Pilzflora von Brudzyn im Kreise Znin.^[3290], Świerkosz & Reczyńska (2021)^[2406]Świerkosz & Reczyńska (2021) Nowe stanowisko Astraeus hygrometricus (Pers.) Morgan (Diplocystidiaceae) w Górach Bardzkich (Sudety Środkowe).^[2406], Świerkosz et al. (2019)^[2403]Świerkosz et al. (2019) Nowe stanowiska Astraeus hygrometricus (Basidiomycota, Boletales, Diplocystidiaceae) w Sudetach na tle historycznego zasięgu gatunku.^[2403], Teodorowicz (1933)^[3299]Teodorowicz (1933) Grzyby zachodniej i południowej Polski w zbiorze Zakładu Botaniki Ogólnej Uniwersytetu Poznańskiego.^[3299], Хелховски (1888)^[2658]Хелховски (1888) Базидiальные гриьы окрестностей Варшавы.^[2658]

w rejestrze grzybów chronionych i zagrożonych GRej

zapisy w GRej wg stanu na 10.03.2025 14:25 1 znaleziska Astraeus hygrometricus (promieniak wilgociomierz) na terenie Polski

ID na żółtym tle, to oznaczenie zweryfikowane przez kustosza GRej, pozostałe oczekują na weryfikację ze statusem przyjęty [tj. wpis poprawny pod względem formalnym].

Poniżej są pokazane fotografie załączone do wpisu GRej. Po kliknięciu na ID wpisu, w rekordzie GRej czasem mogą być pokazane fotografie z wątku bio-forum.pl związanego z tym wpisem; w tym wypadku bez 100% pewności, czy dotyczą one wpisu. Aby upewnić się które odnoszą się do wpisu, należy zajrzeć do wątku.

FG12 329943 364181

ID 329 943 oznaczenie: Astraeus hygrometricus; lokalizacja: Równe (Rogowska Góra), pow. krośnieński, FG12; data zbioru: 1 mar 2020; sielisko, podłoże, sposób wzrostu: młoda osika, grab, brzoza, dąb, buk, leszczyna, sosna i in., na ziemi, kilkadziesiąt owocników (część same ramiona); leg. det. Witold Ziaja; eksykat: BGF0005244; uwagi: fot.1128879 fot.1128880 fot.1128881 fot.1128882 fot.1128883 [notatka: nie] [fotografie: tak];

ID 364 181 oznaczenie: Astraeus hygrometricus; lokalizacja: Równe (Rogowska Góra), pow. krośnieński, woj. podkarpackie, FG12; data zbioru: 8 lis 2022; sielisko, podłoże, sposób wzrostu: młoda osika, grab, brzoza, dąb, buk, leszczyna, sosna i in., na ziemi, kilkadziesiąt starych owocników poprzemieszczanych przez wiejące tam wiatry; leg. det. Anna Hreczka; eksykat: Nie, gatunek chroniony; uwagi: fot.1395605 fot.1395606 fot.1395607 fot.1395608 fot.1395609 fot.1395610 fot.1395611 fot.1395612 fot.1395613 fot.1395614 fot.1395615 [notatka: nie] [fotografie: tak];