Grzyby blaszkowe mają pod spodem kapelusza hymenofor w formie blaszek biegnących od trzonu ("nóżki grzyba") do brzegu kapelusza lub żyłki przypominające blaszki.
W atlasach książkowych i na stronach grzyby.pl wiele grzybów blaszkowych jest oznaczonych jako jadalne.
Nie ma to jednak praktycznego przełożenia dla grzybiarzy (jest to tylko informacja o charakterze poznawczym).
Grupa wartych zbierania bo częstych, wydajnych, smacznych i względnie łatwych do identyfikacji, liczy kilka do kilkunastu gatunków i jest podana dalej na tej stronie.
To jakie gatunki grzybów jadalnych są zbierane jest w zasadniczym stopniu uwarunkowane przez tradycję. Czesi zbierają powszechnie bardzo wiele gatunków grzybów. Przeciętny czeski grzybiarz ma w swoim repertuarze np. dwa gatunki jadalnych muchomorów - muchomor czerwieniejący (Amanita rubescens) i muchomor twardawy (Amanita excelsa). Przeciętny polski grzybiarz zbiera jedynie kilka gatunków grzybów rurkowych, kurki, a z blaszkowych tylko opieńki, rzadziej gąski zielonki. W wielu krajach anglosaskich całkowicie brak historycznej tradycji zbierania grzybów jadalnych.
Kurki (pieprznik jadalny) to najchętniej zbierane (obok prawdziwka) grzyby naszych lasów. Niewątpliwie jest to smaczny grzyb, z charakterystycznym nieco pikantnym smakiem.
W przeciwieństwie do innych grzybów powinny być przerobione na potrawę ze stanu świeżego. Żadne tradycyjne metody konserwacji (głębokiego mrożenia tu nie liczę) nie zachowują ich aromatu. Suszone czy marynowane kurki są beznadziejnie drewniane.
Z wierzchu łudząco podobna do kurki jest też pospolita lisówka pomarańczowa (Hygrophoropsis aurantiaca) — „fałszywa kurka”. Jadalna ale niektóre źródła twierdzą, że zjedzona w dużej ilości może wywoływać lekkie zatrucia typu żołądkowego. Łatwo ją odróżnić zaglądając na spód kapelusza widać, że ma ona jaskrawo pomarańczowe, bardzo gęste i wąskie blaszki, miąższ kapelusza w porównaniu do kurki jest bardzo cienki a jego konsystencja miękka.
Lejkowiec dęty (Craterellus cornucopioides) to bardzo smaczny grzyb jadalny o specyficznym słodkawym aromacie. Co prawda w pojedynkę nie za bardzo można coś z niego zrobić ale świetnie sprawdza się jako dodatek do sosów, gulaszy lub jako farsz do pierogów.
Pieprznik trąbkowy (Cantharellus tubaeformis) jest swego rodzaju ciekawostką. Trudno go zauważyć w ściółce. Jadalny ale bez większej praktycznej wartości, bo drobny, nie ma żadnego smaku i ma dość łykowatą konsystencję.
W Polsce nie ma trujących gatunków podobnych do dużej czubajki kani. Jednak na południu Europy już taki jest — to Chlorophyllum molybdites. Różni się od kań oliwkowozielonym odcieniem dojrzałych blaszek i taką samą barwą wysypu zarodników.
Macrolepiota konradii (czubajka gwiaździsta) · jest jakby mniejszą wersją czubajki kani; jest równie smaczna; należy przyjąć że osoby bez większej wiedzy mikologicznej nie powinny zbierać małych, kilkucentymetrowych kań z uwagi na teoretyczną możliwość pomyłki z niebezpiecznie trującymi czubajeczkami
Chlorophyllum rhacodes (czubajnik czerwieniejący) · większość grzybiarzy nie rozróżnia pomiędzy czubajką czerwieniejącą a kanią — a różnica w aromacie jest zasadnicza, kania ma przyjemny i wyraźny a czerwieniejąca praktycznie żadny
Chlorophyllum brunneum (czubajnik ogrodowy) · nieczęsto spotykana, jest podejrzewana o wywoływanie niekiedy wymiotów i biegunek (to indywidualna reakcja co wrażliwszych organizmów), raczej nie należy jej zbierać
trująca, wywołująca silne wymioty i biegunki, pieczarka karbolowa żółknie przy otarciach i ma nieprzyjemny zapach fenolowy
jadalna pieczarka bulwiasta pojawia się na terenach leśnych, otarta powierzchnia żółknie i ma anyżowy zapach
Jest wiele gatunków pieczarek. Większość z nich jest jadalna. Są jednak i trujące pieczarki — mają one nieprzyjemny zapach fenolu (jak podlejsza plastelina lub farby akwarelowe) i przeważnie silnie żółkną przy otarciach.
jadalne muchomory
Amanita fulva (muchomor rdzawobrązowy) · nie przypomina typowego muchomora; jest jedynym tradycyjnie zbieranym w Polsce muchomorem, znanym między innymi jako "panienka", "szlachcianka"
Tylko kilka gatunków z rodzaju muchomor jest trujących - za to śmiertelnie. W tym rodzaju jest też kilka smacznych, jadalnych gatunków.
Jadalny jest też Amanita spissa. W przypadku tego gatunku warto jednak być szczególnie rozważnym z racji możliwości pomylenia z silnie trującym (ale wyjątkowo śmiertelnie) muchomorem plamistym (Amanita pantherina).
Tricholoma equestre (gąska zielonka) · ma charakterystycznie żywo żółte blaszki, często zbierany grzyb jadalny — jednak obecnie wiemy, że zjadana w dużej ilości i często, może wywołać poważne zatrucie a nawet zgon
Marasmius oreades (twardzioszek przydrożny) · "podróżniczek", "deszczówka" to smaczny dodatek do zup; nieduży grzyb terenów trawiastych; zbieracze powinni być pewni, że odróżnią go od silnie trujących białych lejkówek
Lepista nuda (gąsówka fioletowawa) · smaczna gąsówka naga jest grzybem późnej jesieni; grzybiarz zbierający je, musi wiedzieć, czym różnią się trujące zasłonaki
Opieńki to masowo zbierane grzyby w Polsce; aby nie zaszkodziły muszą być obgotowane z odlaniem wody a potem porządnie ugotowane, uduszone lub usmażone.
Wszystkie rydze mają od początku pomarańczowy lub czerwony sok mleczny. Trujący mleczaj wełnianka ma do początku biały sok mleczny.
niewiele gorszy od mleczaja rydza jest mleczaj późnojesienny rosnący pod jodłami
Grzybiarski „rydz” to zbiór kilku gatunków mleczajów (Lactarius) o pomarańczowym lub czerwonym soku mlecznym, rosnących w związku mikoryzowym z różnymi drzewami iglastymi. Wszystkie rydze są jadalne. Wśród mleczajów o białym lub innym niż pomarańczowy lub czerwony soku mlecznym większość to gatunki niejadalne lub lekko trujące. W szczególności bardzo podobnego z ogólnego wyglądu, słabo trującego mleczaja wełniankę (Lactarius torminosus) pewnie odróżnimy po białym soku mlecznym.
Tradycyjnie rydze pieczono „na blasze” pieca węglowego. A we współczesnym wydaniu przy kuchenkach gazowych lub elektrycznych na patelni bez tłuszczu. Piecze się obrócone do góry trzonem, nieco posolone, przy czym w czasie przygotowania należy unikać kaleczenia rydzów — im więcej zachowają w sobie soku mlecznego tym są lepsze. Można też smażyć na różnych tłuszczach, ale wtedy w zasadzie smakują bardziej smażonymi grzybami niż sobą.
rydz świerkowy
znacznie mniej smaczny, bo wyraźnie gorzkawy, jest rydz rosnący pod świerkami — mleczaj świerkowy
niezbyt smaczny jadalny mleczaj smaczny obficie wydziela biały sok mleczny
A co z „rydzem świerkowym”? Wielu osobom jego goryczka zupełnie nie przeszkadza, mimo że jest dość wyraźna. Ostatnio miałem możliwość spróbowania mleczai świerkowych w postaci marynaty. Jak dla mnie są w tej formie zdecydowanie lepsze niż pieczone. Oczywiście z walorów kulinarnych w marynacie pozostaje tylko przyjemny wygląd i rozkoszna konsystencja przy gryzieniu — smak marynaty to zawsze ±ocet — ale goryczka jest dobrze maskowana i w zasadzie nie przeszkadza.
gołąbki
prawdopodobnie większość ofiar zatrucia muchomorem zielonawym (Amanita phalloides) w swoim mylnym przekonaniu zjadało te muchomory, myśląc, że spożywa jadalne zielone gołąbki
Gołąbki odróżnia od mleczajów brak soku mlecznego, a łączy konsystencja miąższu, stosunkowo kruchego, charakterystycznie się przełamującego, podobnie jak kreda.
Zbierając zielone gołąbki trzeba koniecznie perfekcyjnie rozpoznawać i odróżniać muchomora zielonawego (Amanita phalloides). Prawdopodobnie przyczyną niemal wszystkich śmiertelnych zatruć muchomorem zielonawym (a jest ich w Polsce co roku kilkanaście) jest nieodróżnianie go od jadalnych zielonkawo zabarwionych grzybów - jak gołąbki.
Russula virescens (gołąbek zielonawy) · najsmaczniejszy z uwagi na przyjemną konsystencję, niestety niezbyt częsty i wyrastający pojedynczo, gołąbek zielonawy (strzeż się śmiertelnie trującego muchomora zielonawego)
Russula vesca (gołąbek wyborny) · smaczny, ma zwarty miąższ ale niestety także wyrasta pojedynczo, góra po kilka stosunkowo niewielkich egzemplarzy
kołpaki, turki, niemki
Nie ma w Polsce, poza pieczarkami, zbyt wielu zbieranych grzybów jadalnych o ciemnej barwie wysypu zarodników.
Powszechnie (choć regionalnie) jest zbierana jedynie płachetka zwyczajna (Cortinarius caperatus), znana także jako "turek", "niemka" i pod wieloma innymi potocznymi nazwami, wyrasta latem masowo w lasach sosnowych.
Cortinarius caperatus (płachetka zwyczajna) · jadalna, znana także jako "turek", "niemka" i pod wieloma innymi nazwami regionalnymi, wyrasta latem masowo w lasach sosnowych
Coprinus comatus (czernidłak kołpakowaty) · czasami masowo wyrasta na nowych trawnikach; młode owocniki, nim zaczną czernieć i rozpływać się (co następuje bardzo szybko) mogą być jedzone
kozia broda, szmaciak gałęzisty
Smaczny jadalny siedzuń sosnowy (Sparassis crispa) (szmaciak gałęzisty) to pospolity grzyb, pasożyt sosny, niegdyś chroniony, obecnie może być zbierany.
Lycoperdon perlatum (purchawka chropowata) · wszystkie młode purchawki tj. gdy na przekroju mają biały miąższ są jadalne; należy przestrzec przed teoretycznie możliwą pomyłką z zawiązkami kapeluszowych grzybów trujących — w ich przypadku na przekroju jest widoczny zarys kapelusza, blaszek i trzonu