Tx: 327
grzyby.pl

Amanita excelsa (Fr.) Bertill. [🔉 a·ma·ni·ta *]

muchomor twardawy
Amanita ampla Pers. [🔉 a·ma·ni·ta *] · Amanita spissa (Fr.) Bertill. var. excelsa (Fr.) Dörfelt & I.L. Roth [🔉 a·ma·ni·ta *]
autorzy i statusy taksonu są widoczne na szerszym ekranie 🛈
Kapelusz szary, szarooliwkowy, szarobrązowy; 50-100(150) mm średnicy, młody półkulisty, potem rozpostary do płaskiego; powierzchnia początkowo cała pokryta jasnoszarą osłoną, potem pęka i łatki układają się mniej lub bardziej regularnie i koncentrycznie, łatki łatwo odpadają i mogą być zmyte przez deszcz; brzeg kapelusza gładki lub jedynie słabo prążkowany, długo podwinięty.

space

Trzon biały, z wiekiem szarobrązowy; 60-120(150) x 20-30, z bulwiasto rozszerzoną podstawą do 40 mm średnicy, bulwka bez wyraźnej pochwy, w górze z kilkoma ciemniejszymi łuseczkowatymi strefami pierścieniowymi, korzeniasto zwężająca się ku dołowi, twarda, mięsista; pierścień błoniasty, trwały, zwisający, biały do szarawego, górna powierzchnia pierścienia silnie prążkowana - są to odciśnięte w pierścieniu, w początkowym okresie rozwoju owocnika, ostrza blaszek.

space

space

zarodniki

Wysyp zarodników biały. Zarodniki szerokoelipsoidalne, gładkie, przejrzyste, amyloidalne, 8-11 x 6-8.5 µm.
Spore print white. Spores broadly ellipsoid, smooth, translucent, amyloid, 8-11 x 6-8.5 µm.

występowanie

jest w czekliście [105]
Częsty, zwłaszcza na pogórzu. Owocniki wyrastają od lata do jesieni, pojedynczo lub w grupach, w lasach iglastych, w świerczynach, rzadziej w liściastych.

space

jadalne czy trujące? 🟢

Dobry grzyb jadalny o zwartym miąższu. U nas praktycznie nie zbierany, może i dobrze z racji podobieństwa do trującego muchomora plamistego (Amanita pantherina). Np. w Czechach tradycyjnie zbierany, nazywany z racji barwy 'sedivka'.

space

Amanita pantherina (muchomor plamisty)
Amanita pantherina (muchomor plamisty)
Niebezpieczne są pomyłki z trującym muchomorem plamistym (Amanita pantherina), ten nie ma prążkowanej górnej powierzchni pierścienia, bulwiaste zgrubienie podstawy trzonu jest od spodu zaokrąglone (a nie korzeniaste), brzeg kapelusza (za wyjątkiem rosnącej pod świerkami w górach odmiany muchomor jodłowy (Amanita pantherina f. abietinum)) jest prążkowany.
Podobny jadalny muchomor czerwieniejący (Amanita rubescens) ma czerwieniejący w miejscach uszkodzeń miąższ i blaszki, ta zmiana barwy zachodzi też z wiekiem, szczególnie jest to widoczne w podstawie trzonu i w miąższu wokół kanałów wygryzionych przez larwy owadów.

space

space

wybrane okazy · selected collections

#4
12 10 06 - 1
leg. Marek Snowarski
/Strzelin, ok. Dębniki/
#3
02 07 07 - 1
leg. Marek Snowarski
/Trutnov, Czechy/
#2
06 09 18 - 8
/okolice Rogowa/
#34
05 08 20 - 7
/okolice Wrocławia/
#4
02 08 17 - 2
leg. Marek Snowarski
/Trutnov, Czechy/
#9
04 07 16 - 6
/Wrocław, Las Ratyński/

nomenklatura, etymologia ℹ️

poznanie znaczenia i pochodzenia nazwy ułatwia jej zapamiętanie
Amanita excelsa (Fr.) Bertill. [🔉 a·ma·ni·ta *]Amanita spissa (Fr.) Bertill. var. excelsa (Fr.) Dörfelt & I.L. Roth [🔉 a·ma·ni·ta *] · Amanita ampla Pers. [🔉 a·ma·ni·ta *](pl) muchomor twardawy
Amanita (gr., subst., f) — nazwa rodzaju grzybów muchomor (Amanita) od greckiego amanitai - dla bliżej nieokreślonych grzybów jadalnych
literatura · references
specyfikacja literatury jest widoczna na szerszym ekranie 🛈
  • publikacje w bazie Projektu Bibliografii Grzybów Wielkoowocnikowych Polski (z adnotowanym wykazem taksonów):

    Adamczyk (2011)[1272]Adamczyk (2011) Strukturalno-funkcjonalna charakterystyka zbiorowisk macromycetes w fitocenozach leśnych projektowanego Jurajskiego Parku Narodowego.[1272], Brzeg & Lisiewska (2020)[1331]Brzeg & Lisiewska (2020) Grzyby makroskopijne kampusu Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza Morasko w Poznaniu.[1331], Bujakiewicz (2018)[1344]Bujakiewicz (2018) Grzyby wielkoowocnikowe Babiogórskiego Parku Narodowego.[1344] (as: A. spissa), Domański Z. (2001)[3794]Domański Z. (2001) Grzyby Lasów Łochowskich.[3794], Flisińska (2002)[1451]Flisińska (2002) Grzyby Poleskiego Parku Narodowego. W: Radwan S. (red.). Poleski Park Narodowy. Monografia przyrodnicza. Orpol. Lublin: 73-83[1451] (as: Amanita spissa), Flisińska (2004)[1452]Flisińska (2004) Grzyby Lubelszczyzny. Wielkoowocnikowe podstawczaki (Basidiomycetes). T. 1 & 2.[1452] (as: Amanita spissa), Friedrich (2010)[1460]Friedrich (2010) Mycological relationships in lowland acidophilous beech forest (Luzulo pilosae-Fagetum) in the Puszcza Wkrzańska forest (NW Poland).[1460], Friedrich & Orzechowska (2002)[1468]Friedrich & Orzechowska (2002) Macromycetes w środowisku miejskim Szczecina.[1468], Gierczyk et al. (2009)[1482]Gierczyk et al. (2009) Grzyby wielkoowocnikowe Polskich Bieszczadów. Część I.[1482], Gierczyk et al. (2013)[1502]Gierczyk et al. (2013) XVIII Wystawa Grzybów Puszczy Białowieskiej.[1502], Gierczyk et al. (2015)[1491]Gierczyk et al. (2015) XX Jubileuszowa Wystawa Grzybów Puszczy Białowieskiej. Materiały do poznania mykobioty Puszczy Białowieskiej.[1491], Gierczyk et al. (2018)[1501]Gierczyk et al. (2018) Contribution to the knowledge of mycobiota of the Western Sudety Mountains and Western Sudety Foothills (SW Poland). Part 1.[1501] (as: A. excelsa var. excelsa), Gierczyk et al. (2019)[1495]Gierczyk et al. (2019) Macrofungi of the Bieszczady Mountains.[1495], Gierczyk et al. (2020)[1497]Gierczyk et al. (2020) Contribution to the knowledge of mycobiota of the Wielkopolski National Park (W Poland), Part 2.[1497] (as: A. excelsa f. excelsa), Grzesiak et al. (2017)[1528]Grzesiak et al. (2017) Macromycetes of Central European lichen Scots pine forests of the Cladonio-Pinetum Juraszek 1927 type in the "Bory Tucholskie" National Park (NW Poland).[1528], Grzesiak et al. (2020)[1530]Grzesiak et al. (2020) Contribution to knowledge of the mycobiota of “Bory Tucholskie” National Park (Northwestern Poland): macromycetes of Central European lichen Scots pine forests of the Cladonio-Pinetum Juraszek 1927 type.[1530] (as: A. excelsa f. excelsa), Hoffeins et al. (2017)[1589]Hoffeins et al. (2017) Checklist of Macromycetes (Fungi) from the Wyskok village in Masurian Lakeland, NE Poland.[1589], Karasiński et al. (2015)[1643]Karasiński et al. (2015) Grzyby wielkoowocnikowe Kampinoskiego Parku Narodowego.[1643] (as: A. excelsa var. excelsa), Kozłowska et al. (2015)[1704]Kozłowska et al. (2015) Fungi of the Roztocze region (Poland and Ukraine). Part I. A checklist of larger Basidiomycota.[1704], Kozłowska et al. (2019)[1706]Kozłowska et al. (2019) An annotated catalogue of the fungal biota of the Roztocze Upland. Richness, diversity and distribution.[1706], Kujawa (2009)[1752]Kujawa (2009) Macrofungi of wooded patches in the agricultural landscape. I. Species diversity.[1752], Kujawa (2009a)[1753]Kujawa (2009a) Grzyby wielkoowocnikowe. W: Okołów C., Karaś M., Bołbot A. Białowieski Park Narodowy. Poznać - Zrozumieć - Zachować. Białowieski Park Narodowy, Białowieża: 87-110[1753], Kujawa et al. (2016)[1798]Kujawa et al. (2016) Grzyby wielkoowocnikowe w Bieszczadzkim Parku Narodowym.[1798], Kujawa et al. (2019)[1779]Kujawa et al. (2019) Grzyby Puszczy Knyszyńskiej.[1779] (as: A. excelsa f. excelsa), Kujawa et al. (2023)[3757]Kujawa et al. (2023) Wystawy grzybów w Białowieskim Parku Narodowym 1993-2023.[3757], Lisiewska (2000)[1838]Lisiewska (2000) Udział bioekologicznych grup macromycetes w zbiorowiskach acidofilnych dąbrów na Płycie Krotoszyńskiej w południowej Wielkopolsce.[1838], Ławrynowicz (2000)[1858]Ławrynowicz (2000) Grzyby Borów Tucholskich. Macromycetes Parku Narodowego Bory Tucholskie.[1858] (as: A. spissa), Ławrynowicz & Szkodzik (2002)[1872]Ławrynowicz & Szkodzik (2002) Różnorodność macromycetes Rezerwatu "Kręgi Kamienne" w Odrach w Borach Tucholskich.[1872] (as: A. spissa), Łuszczyński (2001)[1886]Łuszczyński (2001) Grzyby Macromycetes rezerwatu torfowiskowego Białe Ługi.[1886], Łuszczyński (2007)[1896]Łuszczyński (2007) Diversity of Basidiomycetes in various ecosystems of the Góry Świętokrzyskie Mts.[1896], Łuszczyński (2008)[1898]Łuszczyński (2008) Basidiomycetes of the Góry Świętokrzyskie Mts. A checklist.[1898], Narkiewicz (2011)[1997]Narkiewicz (2011) Sprawozdanie z XXI wystawy świeżych grzybów w Jeleniej Górze.[1997], Narkiewicz (2019)[2003]Narkiewicz (2019) Grzyby i śluzowce.[2003] (as: A. spissa), Narkiewicz et al. (2013)[2002]Narkiewicz et al. (2013) Grzyby i śluzowce.[2002] (as: A. spissa), Pietras et al. (2016)[2079]Pietras et al. (2016) Grzyby wielkoowocnikowe.[2079], Ronikier (2012)[2144]Ronikier (2012) Fungi of the Sarnia Skała massif in the Tatra Mountains (Poland).[2144], Szkodzik (2005)[2371]Szkodzik (2005) Macromycetes in communities of Abies alba on its range border in Central Poland.[2371] (as: A. spissa), Ślusarczyk (2019)[2393]Ślusarczyk (2019) Grzyby wielkoowocnikowe Gryżyńskiego Parku Krajobrazowego.[2393] (as: A. excelsa var. excelsa), Ślusarczyk (2021)[2400]Ślusarczyk (2021) Materiały do znajomości mykobioty pasma Krowiarek (Sudety Wschodnie).[2400] (as: A. excelsa f. excelsa), Wilga (2000)[2432]Wilga (2000) Makrogrzyby (Macromycetes) doliny Samborowo w Lasach Oliwskich (Trójmiejski Park Krajobrazowy).[2432] (as: A. spissa), Wilga (2000a)[2431]Wilga (2000a) Grzyby makroskopowe (Macromycetes) występujące na obszarze Gdańska. Acta Bot. Cassubica 1: 105-111[2431] (as: A. cfr. spissa), Wilga (2004)[2441]Wilga (2004) Grzyby wielkoowcnikowe (macromycetes) Doliny Zielonej (Lasy Oliwskie).[2441] (as: A. spissa), Wilga (2004)[2445]Wilga (2004) Przyroda projektowanego rezerwatu "Dolina Mirachowskiej Strugi" na Pojezierzu Kaszubskim. Grzyby wielkoowocnikowe (macromycetes).[2445] (as: A. spissa), Wilga & Wantoch-Rekowski (2019)[2488]Wilga & Wantoch-Rekowski (2019) Grzyby wielkoowocnikowe Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego.[2488], Wojewoda et al. (2004)[2537]Wojewoda et al. (2004) Grzyby wielkoowocnikowe rezerwatu "Bór na Czerwonem" w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej (Karpaty Zachodnie).[2537], Wojewoda et al. (2016)[2542]Wojewoda et al. (2016) Grzyby makroskopijne Gorców (Karpaty Zachodnie).[2542], Żurawlew (2014)[2580]Żurawlew (2014) Niezwykła przyroda powiatu pleszewskiego.[2580]

ta strona być może używa ciasteczek (cookies), korzystając z niej akceptujesz ich użycie — więcej informacji