Armillaria (opieńka)

objaśnienie skrótów

oznaczanie

Do lat osiemdziesiątych XX w. powszechnie przyjmowano tylko jeden gatunek opieńki. Obecnie wyróżnia się kilka drobnych gatunków opieniek, których oznaczenie po cechach makroskopowych jest zwykle możliwe, choć trudne. Gatunki są definiowane makroskopowo przez zespół zmiennych i zachodzących na siebie cech. Aby osiągnąć sukces w oznaczeniu należy więc zwrócić uwagę na cały kompleks cech i to przede wszystkim u młodych egzemplarzy, których kapelusz dopiero się rozwija:

space

- barwę łuseczek i włókienek na kapeluszu (ciemna, brązowa lub jaśniejsza, żółtawa), ich gęstość, rozmieszczenie (czy są na brzegu kapelusza), trwałość;

space

- obecność i barwę łuseczek na spodniej stronie młodego pierścienia;

space

- sposób wrostu (pojedyczny, w wiązce), liczność owocników w wiązce;

- podłoże, czy bezpośrednio na drewnie czy na ziemi, rodzaj żywiciela - poszczególne drobne gatunki nie mają specyficznych żywicieli, są jednak pewne preferencje;

space

występowanie

Opieńki to grzyby bardzo pospolite. Wyrastają masowo, zwłaszcza jesienią, na martwym drewnie i na porażonych drzewach, zarówno liściastych jak i iglastych, jako słaby pasożyt (atakują osłabione drzewa, zwłaszcza rosnące w nieodpowiednich dla nich siedliskach) lub silniejszy patogen. Najczęściej spotykana jest opieńka ciemna (Armillaria ostoyae) - zwykle w licznych wiązkach na drewnie i opieńka żółtawa (Armillaria lutea) - ta przeważnie owocnikuje pojedynczo i na ziemi.

jadalne czy trujące? 🟢

ważne! dla grzybiarzy

Wszystkie gatunki z rodzaju opieńka (Armillaria) są jadalne, z tym że wolno jeść jedynie młode egzemplarze. Zaleca się odpowiednie przygotowaniu, które musi uwzględniać obgotowanie przez 5 minut z odlaniem wody i ponowną obróbkę termiczną. Wywaru nie należy używać do sporządzania potraw. W praktyce często się tego nie praktykuje.

space

Spotyka się zalecenia spożywanie jedynie owocników rosnących na drewnie drzew iglastych; ponieważ jakoby okazy rosnące na drewnie drzew liściastych (często z zielonkawymi odcieniami kapelusza) mają powodować problemy żołądkowo-jelitowe. W tym względzie są jednak sprzeczne opinie - liczne relacje i praktyka grzybiarzy przeczy takiej teorii.

Edible and choice by many. Must be cooked before eating, water from cooking must be discarded. Some people may suffer digestive upsets from this mushroom.

gatunki podobne

Hypholoma fasciculare (maślanka wiązkowa)

Hypholoma lateritium (maślanka ceglasta)

Kuehneromyces mutabilis (łuszczak zmienny)

Xerocomus badius n 2 — Pholiota squarrosa (łuskwiak nastroszony)

Opieńka miodowa jest tzw. gatunkiem zbiorowym. Tzn. grupuje kilka b. podobnych (i zmiennych) gatunków. Zobacz dalej na tej stronie uwagi o oznaczaniu i klucz.

space

Łuskwiak nastroszony (Pholiota squarrosa) - nie ma on tak jak opieńka, w stanie surowym cierpkiego smaku, pachnie korzennie, miąższ jest żółty, a wysyp zarodników jest brązowy.

space

Podobnych rozmiarów co opieńki jest pospolita, niejadalna z uwagi na gorzkawy smak jestmaślanka ceglasta (Hypholoma lateritium) - ma ona kapelusz ceglastoczerwony a na starość wyblakły, ochrowopomarańczowy lub brązowiejący.

space

Armillaria mellea sensu lato
opieńka miodowa (s.l.)

gatunek ten grupuje kilka podobnych drobnych gatunków tworzących owocniki zwykle w wiązkach na martwym lub żywym drewnie, zwykle z mniej lub bardziej wyraźnym pierścieniem i z łuseczkami na powierzchni kapelusza

space

trzon z pierścieniem lub włokienkowatą strefą pierścieniową

pierścień silniejszy, ±błonkowaty, wyraźny, trwały

mellea

kapelusz z delikatnymi, nietrwałymi łuseczkami jedynie w centrum, szybko nagi; higrofaniczny, oliwkowy, z czasem oliwkowożółty, żółty, żółtobrązowy;
trzon długi, zwężający się ku podstawie, bez kłaczków lub z nielicznymi;
pierścień mocny, sztywny i trwały

space

borealis

owocniki wyrastają zwykle w gęstych wiązkach na martwym drewnie; rzadka w Polsce?

ostoyae

pierścień słabszy, zasnówkowaty, włóknisty, pozostaje na trzonie jako delikatny pierścień lub strefa; podstawa trzonu rozszerzona do bulwkowatej

lutea

cepistipes

powierzchnia kapelusza tylko w centrum z ciemnobrązowymi łuseczkami ku brzegom nagi;
powierzchnia trzonu niemal naga, jedynie z żółtawymi włókienkami; podstawa trzonu bulwiasto rozszerzona, ryzomorfy rzadko spotykane;
pierścień cienki, słaby, nietrwały, bez łuseczek

space

trzon bez pierścienia i bez włokienkowatej strefy pierścieniowej

tabescens

ectypa

trzon najszerszy u podstawy, zwężający się ku górze;
w centrum kapelusza włókienka

space

literatura · references

specyfikacja literatury jest widoczna na szerszym ekranie 🛈

publikacje w bazie Projektu Bibliografii Grzybów Wielkoowocnikowych Polski (z adnotowanym wykazem taksonów):

w rejestrze grzybów chronionych i zagrożonych GRej

zapisy w GRej wg stanu na 01.12.2024 06:39 1 znaleziska Armillaria (opieńka) na terenie Polski

ID na żółtym tle, to oznaczenie zweryfikowane przez kustosza GRej, pozostałe oczekują na weryfikację ze statusem przyjęty [tj. wpis poprawny pod względem formalnym].

Poniżej są pokazane fotografie załączone do wpisu GRej. Po kliknięciu na ID wpisu, w rekordzie GRej czasem mogą być pokazane fotografie z wątku bio-forum.pl związanego z tym wpisem; w tym wypadku bez 100% pewności, czy dotyczą one wpisu. Aby upewnić się które odnoszą się do wpisu, należy zajrzeć do wątku.

BE28 363813 CA86 203284

ID 203 284 oznaczenie: Armillaria sp.; lokalizacja: Rezerwat Przyrody Staniszewskie Zdroje, pow. kartuski, woj. pomorskie, CA86; data zbioru: 29 sie 2012; sielisko, podłoże, sposób wzrostu: Las mieszany,buk,sosna,brzoza,świerk,dąb,olcha, drewno, kilka kępek; leg. det. Mirosław Wantoch-Rekowski; eksykat: tak,zostanie wysłany do Kustosza bazy; uwagi: fot.509467 fot.509468 [notatka: nie] [fotografie: tak];

ID 363 813 oznaczenie: Armillaria sp.; lokalizacja: za Obornikami Śląskimi okolice zjazdu na Jary (kierunek przeciwny), pow. Trzebnica, woj. Dolnośląskie, BE28; data zbioru: 28 paź 2022; sielisko, podłoże, sposób wzrostu: sosny, w ściółce większość na pniach, kilka pojedyncze większość w wiązkach; leg. det. Barbara Wrzesińska; eksykat: tak; uwagi: Ostatnie sztuki w tym roku - wiele okazów zejściowych. Do zasuszenia zebrano w trzech miejscach - ten sam ATPOL; fot.1392927 fot.1392928 fot.1392929 fot.1392930 [fotografie: tak];