współczesne potoczne (ludowe) nazwy grzybów

⇒ nazewnictwo grzybów - naukowe, oficjalne i potoczne

Wszystkie gatunki z rodzaju koźlarz (Leccinum), a jest ich kilkanaście, w tym kilka pospolitych, są dzielone przez grzybiarzy wg koloru kapelusza i/lub tego pod jakimi gatunkami drzew wyrastają (poszczególne gatunki są związane ścisłą mikoryzą z konkretnymi gatunki drzew).

Zwykle grzybiarze rozróżniają: koźlarze brązowe (babki), koźlarze szare/siwe oraz koźlarze czerwone (osaki i krawce). Ale czasami np. tylko tak: „koźlarki i krawce” tzn. koźlarze nie-czerwone i czerwone. Ciekawe określenie stojaki odnosi się do koźlarzy szarych lub brązowych.

Należy tu najpospolitszy koźlarz babka (Leccinum scabrum) który rośnie pod brzozami, jego miąższ nie przebarwia się na cięciu. Być może rzadko używana potoczna nazwa „kozak biały” odnosi się do tego gatunku z uwagi na niezmienny, jasny miąższ, a może dotyczy ona rzadkich gatunków o bardzo jasnym kapeluszu.

W grupie brązowych koźlarzy są też rzadsze gatunki, np. koźlarek grabowy (Leccinellum pseudoscabrum) rosnący pod grabami różni się charakterem skórki kapelusza (jest bardziej zamszowa ze skłonnością do pękania) oraz płowożółtobrązową barwą kapelusza.

Nie ma jasności czego ściśle dotyczy używane czasem określenie „koźlarze brunatne” — być może chodzi o wszystkie nie-czerwone.

Czerwone koźlarze są bardzo lubiane przez grzybiarzy. Należy tu kilka gatunków z rodzaju koźlarz (Leccinum), podobnie zabarwionych, o powierzchni kapelusza mniej lub bardziej czerwonej (wpadającej w ciepły brąz). Każdy z nich jest związany mikoryzą z innym gatunkiem drzewa. Najczęstsze są te spod topoli osiki i spod brzóz, rzadkie są związane z dębem, sosną lub świerkiem.

Pod topolą osiką wyrasta koźlarz czerwony (Leccinum aurantiacum), potocznie zwany m.in. osakiem.

Pod brzozą rośnie nieco intensywniej czerwony koźlarz pomarańczowożółty (Leccinum versipelle), potocznie zwany na wiele sposobów, jak np. krawiec.

Tu w grę wchodzą dwa dość częste gatunki borowików o mniej lub bardziej siniejącym miąższu i miejscach otartych oraz mniej lub bardziej czerwonopore i czerwonotrzonowe — modroborowik ponury (Suillellus luridus) i Boletus erythropus.

Może się zdarzyć że nazwy potoczne są rozciągane na inne rzadkie gatunki „kolorowych” przedstawicieli rodzaju borowik (Boletus).

Wbrew pozorom często trudno dociec jaki zakres znaczeniowy ma dla danego grzybiarza nazwa podgrzybek. Zwykle obejmuje ona tylko podgrzyba brunatnego (Imleria badia), zwanego także siniakiem. Czasem jednak nazwę podgrzybki stosują grzybiarze dla określenia zwartych, jesiennych, ciemnobrązowych form tzw. „czarnych łepków”, rozszerzając ją o suchogrzybka złotoporego (Xerocomellus chrysenteron).

Różne określenia dla najbardziej pożądanego przez grzybiarzy gatunku — borowika szlachetnego (Boletus edulis).

Czasem rozróżniana są przez grzybiarzy prawdziwki wiosenne czy letnie - jest to inny gatunek borowik usiatkowany (Boletus reticulatus).

Wszelkie grzyby niezbierane, niejadalne, niekonieczne trujące (tych jest niewiele gatunków) zwane potocznie na różne deprecjonujące sposoby.

Kłopotliwa nazwa zwyczajowa bo odnosi się do cechy jaką jest sinienie miąższu - rzecz dość częsta, obecna u wielu gatunków. W zależności od osoby i regionu nazwa ta bywa odnoszona do różnych gatunków podgrzybków ale zwłaszcza do podgrzyba brunatnego (Imleria badia). Może być odniesiona do piaskowca modrzaka (Gyroporus cyanescens), modroborowika ponurego (Suillellus luridus) a nawet w stosunku do maślaka sitarza (Suillus bovinus).

Tym mianem określa się bardzo pospolitego suchogrzybka złotoporego (Xerocomellus chrysenteron) (w grę wchodzą też inne bardzo podobne gatunki podgrzybków).

Część precyzyjnych grzybiarzy różnicuje tą nazwą rzadszego, roślejszego i niesiniejącego podgrzybka zajączka (Xerocomus subtomentosus) (i podobne do niego gatunki podgrzybków).

Ale można spotkać w doniesieniach i takie rozróżnienie „zajączki i zamszaki (lub aksamitaki)” odwołujące się do charakterystycznie krótkozamszowej powierzchni podgrzybka zajączka (Xerocomus subtomentosus).

Potoczna nazwa gąski zielonki (Tricholoma equestre). Sztandarowy grzyb raczej późnej jesienni w lasach iglastych. Gdy mówi się o „prośniankach żółtych i siwych” to ten drugi termin odnosi się do gąski niekształtnej (Tricholoma portentosum)

Słownik zawiera rzeczywiście, współcześnie, używane potoczne (tzw. ludowe) nazwy grzybów. Pominięte zostały nazwy zgodne z oficjalnymi polskimi nazwami, takimi jakie stosuje się w atlasach (te znajdziesz w indeksie/skorowidzu nazw grzybów - link w listwie menu w nagłówku i na dole strony).

Jest wynikiem wieloletniej analizy potocznych wypowiedzi grzybiarzy na bio-forum.pl oraz w doniesieniach o występowaniu grzybów. Poszczególni grzybiarze stosują bądź nazwy polskie „oficjalne”, bądź potoczne, zwyczajowe. Często w odniesieniu do pewnych gatunków dana osoba stosuje nazwy potoczne, a do innych oficjalne.

Dla niektórych gatunków lub rodzajów niemal wyłącznie stosowane są nazwy potoczne zgodne z oficjalnymi. Dotyczy to następujących nazw: maślak, kurka, prawdziwek, borowik, podgrzybek, opieńka.