Tylopilus felleus (Bull.) P. Karst.

» szatan czyli (między innymi) goryczak

Kapelusz jasnobrązowy, płowobrązowy, szarobrązowy, matowy, zamszowaty, wilgotny słabo śluzowaty; 50-150(200) mm średnicy, początkowo półkulisty, potem wypukły i rozpostarty.

Trzon nieco jaśniejszy od kapelusza, oliwkowożółty do oliwkowobrązowego, z wyraźną, ciemniejszą, siateczką o dużych okach, zwykle na całym trzonie; 40-150 x 20-50 mm, stosunkowo smukły, równogruby do maczugowatego.

Wysyp cielistoróżowy (różowobrązowy) - jest to jedyny europejski gatunek kapeluszowego grzyba rurkowego o różowym wysypie zarodników, inne gatunki mają barwę brązową w różnych odcieniach. Zarodniki wrzecionowate lub elipsoidalne, gładkie, 11-15 x 3.5-5 µm.

Pospolity. Owocniki wyrastają od lata do jesieni, pojedynczo lub w grupach po kilka, w lasach iglastych, rzadziej w liściastych, na kwaśnych glebach.

Niejadalny z powodu bardzo gorzkiego smaku. Trudno go mimowolnie zjeść w potrawie z uwagi na wyjątkowo gorzki smak. Gorzki smak nie zanika podczas suszenia ani podczas gotowania.

Zwłaszcza gdy młody, o białych porach, to jest łudząco podobny do borowika szlachetnego (Boletus edulis) lub do podgrzyba brunatnego (Imleria badia), odróżnia się jednak od nich różowymi rurkami (co jest widoczne dopiero u dojrzałych owocników, borowik w pełnej dojrzałości ma pory oliwkowozielone, w niepełnej żółtozielone) oraz ciemną wyraźną siateczką na trzonie (u borowika jest ona słabsza, jaśniejsza, drobniejsza i widoczna głownie w górnej części trzonu) ale przede wszystkim bardzo gorzkim smakiem. Gorzki smak może nie być przez każdego odczuwany, to kwestia genetyczna.

Dla uniknięcia nieporozumień warto zauważyć, że w potocznym języku mianem szatana, określa się właśnie goryczaka żółciowego (Tylopilus felleus) a nie borowika szatańskiego (Rubroboletus satanas). Czasem miano szatan jest też stosowane do wszelkich, nietypowych (siniejących, o czerwonych porach i/lub trzonie borowików, czyli do tzw. grupy kolorowych borowików. Szerzej zainteresowanych problematyką nazw potocznych zapraszam do przeczytania artykułu o nazwach grzybów.

Krwistoborowik szatański (Rubroboletus satanas) praktycznie nie występuje w Polsce. Jest ciepłolubny i występuje w lasach liściastych, na glebach wytworzonych na wapieniu. Regionów z wapieniem w Polsce nie ma wiele, dodatkowo konieczna jest korzystna (południowa lub zbliżona) ekspozycja. Dopiero w ostatnich latach odkryto w Polsce kilka jego stanowisk na pogórzu Sudetów i w okolicach Krakowa, z pewnością jest ich więcej, co nie zmienia faktu, że na większości terenu Polski niżowej nie ma warunków dla rozwoju tego gatunku.