Powiększenie użyteczne to najmniejsze powiększenie obrazu obiektu przy którym zarejestrujemy lub dostrzeżemy całą informację zawartą w obrazie.
Zdolność rozdzielczą obiektywu określa to jak drobne detale są jeszcze rozróżniane w obrazie jako osobne elementy. Liczbową miarą maksymalnej zdolności rozdzielczej obiektywu jest współczynnik zwany aperturą obiektywu, jest on z reguły wygrawerowany na obiektywie. Rzeczywiście w danej chwili wykorzystana apertura obiektywu jest zwykle mniejsza od maksymalnej apertury i powinna wynosic 90% do 60% w zalezności od rodzaju obserwowanego obiektu.
Jeżeli na siatkówce oka wyświetlany jest obraz o większej ilości szczegółów (na określonej powierzchni) niż jego zdolność rozdzielcza to nie dostrzeżemy całego bogactwa szczegółów obrazu, ponieważ będą one zlewały się ze sobą
Z drugiej strony jeśli na siatkówce jest wyświetlony nadmiernie (w stosunku do rozdzelczości obiektywu) powiększony obraz to okiem nie dostrzeżemy nowych detali a obraz sprawia wrażenie nieostrego, rozmytego. Takie przesadzone powiększenie określa się teraminem "puste powiększenie". Jego szkodliwość polega nie tyle na wrażeniu nieostrości, co na niepotrzebnym (w stosunku do możliwości) ograniczeniu pola obserwacji. Mogą być przypadki kiedy puste powiększenie jest przydatne - np. przy pomiarze wielkości obiektów. Nadmierne- w stosunku do zaleceń podanych niżej - powiększenie można też stosować w przypadku niektórych wad wzroku, nie korygowanych przez okulary.
uwagi:
1) minimalne użyteczne powiększenie jest dwa razy mniejsze od maksymalnego,
2) maksymalna rozdzielczość optyczna obiektywu jest liczona dla długości fali świetlnej 550 nm wg wzoru = długość fali świetlnej / (apertura obiektywu + apertura oświetlenia) [121],
3) kondensor Abbego (zwykle standard w mikroskopach) bez stosowania imersji pozwala na uzyskanie apertury oświetlenie do 0.8, z imersją kondensor-szkiełko przedmiotowe pozwala uzyskać aperturę oświetlenia 1.25; aperture oświetlenia do 0.92 bez stosowania imersji, lub 1.4 z imersją można uzyskać z kondensorem aplanatycznym [114]; kolorem zaznaczono przypadki wymagając imersji kondensor-szkiełko przedmiotowe lub kondensora aplanatycznego,
4) obliczenia powiększenia użytecznego dla oglądania zdjęć na monitorze przy zalożeniu odległości oko-monitor równej 75cm, w drugiej kolumnie podane po zaokrągleniu w górę do najbliższej wartości ciągu znormalizowanego R10,
5) powiększenia własne nasadek okularowych przyjęto 1.25× (stosowane przez PZO) i 1.5× (Zeiss)