odczynniki chemiczne do reakcji makro- i mikroskopowych
Najprostsze są do wywołania barwne reakcje makrochemiczne - tj. obserwowane gołym okiem po naniesieniu roztworu odczynnika na tkanki grzyba.
Postaraj się mieć zawsze pod ręką do wywoływania reakcji makrochemicznych:
1. KOH lub NaOH w roztworze wodnym w stężeniu 40%,
2. Wodny roztwór siarczanu żelaza (II), FeSO4.
Świetnie, gdy będziesz jeszcze miał amoniak i formalinę.
Odczynniki kupimy w firmach trudniących się sprzedażą związków chemicznych. Problemem jest jednak zbyt duża ilość w opakowaniu jednostkowym i co za tym idzie płacenie za ilość jaka nie jest potrzebna (w życiu nie zużyjemy). Idealnie, jeśli mamy taką możliwość, jest zamówić potrzebne odczynniki w wystarczającej ilości (zwykle kilka cm3 lub gram) w aptece lub zaprzyjaźnionym laboratorium. Więcej uwag dotyczących poszczególnych odczynników w części szczegółowej. Wodę destylowaną najłatwiej kupić na stacji benzynowej.
Jak je przechowywać, jak poruszać się z nimi po lesie. [...]
NH40H, wodorotlenek amonu
Stosuje się wodny stężony roztwór amoniaku dostępny w handlu jako woda amoniakalna (zawiera on 30-40% amoniaku). Umieszcza się krople roztworu na badanym elemencie (zwykle powierzchnia kapelusza lub trzonu). Często wystarczy zbliżyć aplikator i reakcja barwna następuje pod wpływem par amoniaku.
Ten odczynnik wyróżnia podgrzybek grubosiatkowany (Xerocomus ferrugineus) spośród innych podgrzybków barwną zielononiebieską reakcją skórki kapelusza na swoje opary.
FeS04, siarczan żelaza (II)
Siarczan żelaza (II) jest kupowany w postaci zielonych kryształków. Stosuje się bezpośrednio kryształki, kładzione na cięciu i wgniatane w miąższ lub 10% roztwór wodny. Singer zaleca dodanie 1 kropli stężonego kwasu siarkowego na 10 cm3 roztworu. Siarczan żelaza w roztworze stosunkowo szybko (dni, tygodnie) utlenia się do rdzawych tlenków żelaza, co maskuje i utrudnia ocenę ewentualnych reakcji barwnych. Dlatego należy go przygotowywać możliwie na świeżo. Radzi się też dodać kroplę kwasu siarkowego, ma wtedy być trwalszy.
U większości gołąbków występuje w kilka do kilkunastu sekund mniej lub bardziej intensywne morelowo-pomarańczowe zabarwienie. Rzadko brak reakcji, to wyróżnia np. gołąbek zielonawofioletowy (Russula cyanoxantha) od innych podobnych, np. gołąbek fiołkowozielony (Russula ionochlora) o szybkiej i silnej morelowej reakcji miąższu. Nieliczne gołąbki, np. z kręgu Russula xerompalina mają zieloną reakcję miąższu. Odczynnik jest też stosowany na miąższu koźlarz (Leccinum), gdzie nie występuje rakcja lub o zielono-brązowawa o różnej intensywności.
silne kwasy
Stosuje się stężone kwasy. Kwas solny stężony HCl (36-38%). Kwas azotowy stężony HN03 (ok. 65%). Kwas siarkowy w stężeniu 60-70% (3 cm3 wody destylowanej i 4 cm3 stężonego "dymiącego" H2SO4). Kwas należy wlewać małymi porcjami do wody (kwas do wody!), z okularami ochronnymi, w czasie rozcieńczania temperatura roztworu silnie wzrasta i może pryskać.
Kwas siarkowy jest używany dla barwnych reakcji makrochemicznych w rodzaju koralówka (Ramaria).
anilina
Anilina w postaci roztworu wodnego jest używana dla wywołania barwnej reakcji Schaeffera u pieczarka (Agaricus).
Cenny np. u koźlarz (Leccinum). U części gatunków daje szybko (kilka, kilkanaście sekund) inetnsywną czerwoną barwę miąższu. Wyróżnia np. gatunki z kręgu koźlarz babka (Leccinum scabrum) brakiem takiej reakcji. U gołąbków daje powolną (kilka, kilkanaście minut), różową barwę miąższu.
gwajak
Alkoholowy roztwór żywicy gwajaku. Nie mylić z gwajakolem (metoksyfenol). Szeroko stosowany u gołąbek (Russula). Wg. Singera rozpuszcza się 1 część żywicy gwajaku w 5 częściach 60-70 roztworu etanolu. Wg. mojej praktyki żywica rozpuszcza się trudno, dlatego musi być sproszkowana. Lepiej rozpuszczać ją w spirytusie rektyfikowanym, przez kilka dni, mieszając od czasu do czasu. Gdy się rozpuści można dolać nieco wody destylowanej. Sama żywica nie jest dostępna w handlu.
Zobacz uwagi przy alfa-naftolu który można stosować jako zamiennik gwajaku i jest łatwiejszy w użyciu (choć nie daje tak pięknych barw jak gwajak).
alfa-naftol
Roztwór alkoholowy alfa-naftolu. 0.5 g alfa-naftolu w 10 cm3 spirytusu rektyfikowanego. Reakcja analogiczna barwna analogiczna do gwajaku tyle, że o wiele wolniejsza (ca. 5-20× wolniejsza) i zajmuje sekundy do kilku minut. Stosowałem na wielu gołąbkach, na tych samych egzemplarzach, gwajak i alfa-naftol i za każdym razem natychmiastowej i intensywnej reakcji z gwajakiem odpowiedała szybka i intensywna reakcja z naftolem. Brakowi reakcji z gwajakiem odpowiadał jej brak z naftolem.
Barwienie preparatów
W razie konieczności zastosowania kilku barwników (a tak jest zazwyczaj) obserwacje wykonuje się w kolejności:
w wodzie destylowanej (dla obserwacji utworów rozpuszczających się w kwasach lub zasadach), w odczynniku Melzera (dla określenia amyloidalności, bądź dekstrynoidalności), w roztworze KOH lub NH4OH (dla obserwacji np. chrysocystyd), amoniakalnym roztworze czerwieni Kongo i wreszcie w kwaśnym błękicie anilinowym lub laktofenolu.
Dla ułatwienia zwilżenia materiału można stosować dodatek detergentu. Częstym problemem jest wysychanie medium w czasie obserwacji mikroskopowej - pomocne jest dodanie ok. 10% gliceryny.
wodny roztwór KOH
Stosuje się w stężeniu 2-5% lub do 10%. Często stosowane medium przy obserwacji mikroskopowej, zwłaszcza suchego materiału, ponieważ rozluźnia tkankę i ułatwia separację interesujących komórek. Powoduje pęcznienie komórek a nieprzejrzyste elementy rozjaśniają się. W praktyce NH4 możę być wygodniejszym rozwiązaniem ponieważ nie tworzy kryształków przy wysychaniu medium pod szkiełkiem nakrywkowym.
Stosuje się też do rozjaśniania ciemno zabarwionych zarodników. Łatwiej wtedy zaobserwować ornamenty na ich powierzchni np. u zasłonak (Cortinarius).
odczynnik Melzera
służy określaniu amyloidalności i dekstrynoidalności struktur grzyba, używany zwłaszcza przy mikroskopowaniu;
np. ciemno wybarwia urzeźbienie zarodników gołąbek (Russula) i w ogóle umożliwia ich przydatną obserwację;
Odczynnik Melzera powinien być stosowany na początku obserwacji lub po przepłukaniu preparatu ponieważ źle działa w obecności zasad.
zarodniki Russula caerulea w wodziezarodniki tego samego gatunku w odcz. Melzera
czerwień Kongo, Kongo Red
Barwnik generalnie wybarwiający ściany komórkowe grzybni, niektóre wybarwia silniej (często cystydy) dając pożądany kontrast przy obserwacji mikroskopowej. Stosunkowo łatwo i szybko penetruje i wybarwia tkanki także, gdy jest wpuszczany pod szkiełko nakrywkowe.
Najczęściej używa się w formie błękitu mlekowego. Receptura sporządzenia: rozpuścić 0.05g barwnika w 30g kwasu mlekowego, po 24h przefiltrować. Zobacz też laktofenol.
Używany też czasem w formie roztworu wodnego w proporcji 1:1000. Do dobrego wybarwienia w temperaturze pokojowej potrzeba godzin lub kilku dni. Dla szybkiego uzyskania efektu preparat podgrzewa się na płomieniem (do zagotowania).
Sporządza się go jako roztwór 0.1g błękitu anilinowego w mieszaninie: 20g kryształów fenolu, 20g kwasu mlekowego, 40ml gliceryny (Baral podaje 20ml) , 20ml wody. Ten roztwór umożliwia wykonywanie stosunkowo trwałych preparatów.
błękit krezolowy
Synonimy: niem. Brillantkresylblau. ang. Brillant Kresyl Blue, CRB
Ważne jest to, że jest to tzw. barwnik przyżyciowy. W wersji roztworu wodnego nie zabija komórek. Analogiczne barwi błękit toluidynowy (ang. toluidyn blue).
Rodzaj zabarwienia zależy głównie od odczynu pH. W środowisku zasadowym jest niebieski (szaroniebieski, turkusowo-niebieski), w środowisku kwaśnym jest fioletowy, czerwonawo-fioletowy. Różnicuje barwnie krople tłuszczu (ang. lipid body, LB) - zabarwiają się słabo, blado-różowo od ciałek wakuolarnych (ang. vacuolar body, refractive body, VB) które barwią się intensywnie turkusowo-niebiesko. Wakuole barwią się zwykle jednorodnie fioletowo-niebiesko. Mogą się też w nich tworzyć pod wpływem barwnika, drobne, kuliste, ciemnoniebieskie ciałka metachromatyczne (MB). Zjawiska te można zasadniczo oglądać jedynie w żywych komórkach. Gdzie barwnik ten jest akumulowany w wakuolach. Martwa cytoplazma wybarwia się jednolicie. Warstwa żelowa barwi się fioletowo. Bezbarwne żywiczne wydzieliny przyjmują zabarwienie turkusowo-niebiesko. [103].
Wodny roztwór barwnika jest krótkotrwały. Przygotowuje się go jako nasycony roztwór. W praktyce wystarcza szczypta na 10ml wody destylowanej. Po dobie filtrować. Trwałość wg mojego doświadczenia przynajmniej kilka miesięcy.
